Posttraumatski stresni poremećaj (PTSP)

PTSP se pojavljuje kao vrlo kompleksan poremećaj, povezan sa stabilnim i dubokim promjenama u mnogim psihobiologijskim sustavima.

Često se povezuje uz barem jedan komorbiditetni psihijatrijski poremećaj (kao što su: depresija, drugi anksiozni poremećaj ili ovisnost), drugim anksioznim poremećajem ili ovisnosti). Povezan je i s klinički signifikantnim disruptivnim simptomima (npr. impulzivnost, labilno raspoloženje, iritabilnost, agresivnost i/ili suicidalno ponašanje).

Zbog mnoštva biologijskih abnormalnosti povezanih s PTSP-om te preklapanja simptoma PTSP-a i drugih komorbidnih poremećaja, gotovo se sve skupine psihotropnih lijekova propisuju pacijentima s PTSP-om (1).

Kronična višestruka trauma, čije je liječenje bilo odgođeno deset do dvanaest godina, ne reagira na kratkoročno liječenje (1).

Ukoliko je pacijentova početna dijagnoza, uz simptome PTSP-a, težak poremećaj mišljenja, prognoza za izlječenje je, nažalost, vrlo loša.

Ukoliko lijekovi djelomično i ublaže poremećaje mišljenja, napori usmjereni na rješavanje simptoma PTSP-a često dovode do regresije i pogoršanja psihotičnih simptoma (2).

Prikaz bolesnika

Iz anamnestičkih te kliničkih podataka:

Bolesnik je u dobi od 40 godina, rastavljen, otac dvoje djece, iako je završio VŠS nije zaposlen.

Unazad četiri godine bio je u diskontinuiranom tretmanu psihijatra zbog kronificiranog PTSP-a u komorbiditetu s fizičkom politraumom uslijed višestrukog ranjavanja. U nekoliko navrata bio je i bolnički liječen.

Iako su mu se prve smetnje psihičke naravi pojavile prije dvadesetak godina, bolesnik se nije javljao psihijatru vjerujući da će ozdraviti pojačanim radom.

Bolesnik je u vrlo ranjivoj životnoj dobi duže vremensko razdoblje neprekidno bio izložen čitavom nizu ekstremno stresnih i životno ugrožavajućih situacija.

Jedno je vrijeme konzumirao alkohol kao anksiolitik, potom sam prekinuo te apstinira posljednih petnaestak godina. Uzimao je niz psihofarmaka tijekom liječenja po preporukama više psihijatara – sertralin, diazepam, zolpidem, mirtazapin, midazolam.

Nakon stanke od devet mjeseci, sredinom travnja 2013. godine, bolesnik se javlja drugom psihijatru zbog potrebe modifikacije terapije uslijed promijenjene kliničke slike stoga se u terapiju uvodi antidepresiv citalopram, stabilizator raspoloženja lamotrigin, te povećana doza diazepama.

Koncem travnja 2013. godine, na kontrolnom pregledu, evidentira se pogoršanjekliničke slike kronificiranog PTSP-a (razvoj mikropsihotičnih sekvela s tendencijom progresije kompleksnog PTSP-a), a u terapiju se uvodi atipični antipsihotik druge generacije kvetiapin.

Na sljedećem kontrolnom psihijatrijskom pregledu, sredinom svibnja, notira se postupna regresija proživljavanja.

Klinička slika

Kvetiapin je antipsihotik druge generacije, stabilizator raspoloženja i primjenjuje se kod akutne shizofrenije te njezinog terapijskog održavanja, akutnoj maniji, bipolarnom afektivnom poremećaju, bipolarnoj depresiji, velikom depresivnom poremećaju, drugim psihotičnim poremećajima, poremećajima ponašanja kod demencija, kod Parkinsove bolesti, u djece i adolescenata, kod problema kontrole impulsa te rezistentne anksioznosti.

Iz prikaza bolesnika vidljiva je postupna progresija kronificiranog PTSP-a u smislu razvitka mikropsihotičnih sekvela prema PTSP complex.

S obzirom da je iz dostupne literature poznato kako je PTSP poremećaj koji prerasta u znatno kompleksniji poremećaj ako se kontinuirano ne liječi, te ukoliko ga ne mogu opisati tri skupine simptoma (3).

Intruzivna sjećanja na traumu pojavljuju se u različitim oblicima. Fragmentirana senzorna iskustva (flashback) uključuju afektivni, vizualni, taktilni, okusni, mirisni, auditorni i motorički sustav (4).

Kvetiapin je antipsihotik druge generacije, stabilizator raspoloženja i primjenjuje se kod akutne shizofrenije te njezinog terapijskog održavanja, akutnoj maniji, bipolarnom afektivnom poremećaju, bipolarnoj depresiji, velikom depresivnom poremećaju, drugim psihotičnim poremećajima, poremećajima ponašanja kod demencija, kod Parkinsove bolesti, u djece i adolescenata, kod problema kontrole impulsa te rezistentne anksioznosti.

Psihotični i manični simptomi smanjuju se unutar tjedan dana od početka uzimanja kvetiapina. Liječenje može potrajati i nekoliko tjedana kako bi se u uspješnije utjecalo na poremećaje u ponašanju, kogniciju te afektivnu stabilizaciju (5).

 

Zaključak

Kronificirani PTSP, koji uslijed odgođenog liječenja od petnaestak godina prerasta u kompleksni oblik s manifestnim mikropsihotičnim posljedicama, dugotrajan je i teško lječiv poremećaj koji, osim bolesnika, pogađa i članove njegove obitelji.

Razvojem novih generacija atipičnih antipsihotika, posebice kvetiapina, javljaju se nove mogućnosti u liječenju terapijski rezistentnih i psihotičnih teških oblika PTSP-a.

Literatura

1. Edna B. Foa, Terence M. Keane, Matthew J. Friedman: Effective Treatments for PTSD 84-105. The Guilford Press, New York, 2000.
2. PTSP i psihoze 35-46 U:David W, Foy: Liječenje posttraumatskog stresnog poremećaja „Naklada Slap“ Jastrebarsko, 1994.
3. PTSD and Comorbidity of Disorder of Extreme Stress Not Otherwise specified. Claaire Pain
4. Chapter 7 in: Traumatic Stress. Rachel Yehuda.ed. American Psychiatric Press. 2001. The Assessment and Treatment of Complex PTSD. Bessel A. van der Kolk, M.D.
5. Stahl SM. Stahl's Essential Psychopharmacology, Third Edition, Cambridge Universitiy Press 2008.

_________________

ZAHVALA: Zahvaljujem bolesniku na suglasnosti za objavu ovog materijala.