Medicus 2014;23(2):145-157
Patofiziologija
U PB-u dolazi do propadanja neurona bogatih melatoninom
koji proizvode dopamin u supstanciji nigri, što dovodi do
depigmentacije supstancije nigre i smanjenja slanja dopa-
minergičkih impulsa iz supstancije nigre u strijatum. Sup-
stancija nigra i strijatum dio su bazalnih ganglija koji čine
takozvani ekstrapiramidni sustav, dio središnjega živčanog
sustava odgovoran za kontrolu motoričkih pokreta. Prijenos
signala unutar ekstrapiramidnog sustava događa se putem
specifičnih neurotransmitera. Gubitak neurona koji stvara-
ju dopamin dovodi do sniženja razine dopamina te nerav-
noteže u koncentraciji ostalih neurotransmitera, što je dio
patofiziologije nastanka PB-a. Do pojave simptoma PB-a do-
lazi nakon što propadne 60 do 70% spomenutih dopaminer-
gičkih neurona u supstanciji nigri.
Karakteristični neuropatološki nalaz osoba koje pate od
PB-a jest prisutnost Lewyjevih tjelešaca. To su koncentrič-
ne, eozinofilne citoplazmatske inkluzije koje su sastavljene
uglavnom od alfa-sinukleina smještene u neuronima. Sma-
njen broj dopaminergičkih neurona, depigmentacija pars
compacta supstancije nigre i prisutnost Lewyjevih tjelešaca
dokazi su koji upućuju na PB (2, 6, 7).
Podjela i etiologija
Postoji nekoliko vrsta Parkinsonova sindroma ili parkinso-
nizma, a osnovna je podjela na primarni i sekundarni par-
kinsonizam (7).
Primarni parkinsonizam
javlja se u oko 95% slučajeva kao
posljedica idiopatskog ili tipičnog PB-a. Uzročnik je u pra-
vilu nepoznat, a gubitak neurona nastaje složenom interak-
cijom genskih čimbenika i čimbenika okoliša. Geni koji se
povezuju s PB-om, alfa-sinuklein i parkin, predmet su istra-
živanja u liječenju i dijagnozi PB-a.
Čimbenik okoliša koji se povezuje s pojavom PB-a jest izla-
ganje određenim toksičnim tvarima iz okoliša (uporaba ili
izloženost herbicidima i pesticidima) i/ili slobodnim radi-
kalima. Prema hipotezi o važnosti oksidacijskog stresa u na-
stanku PB-a, metabolizmom dopamina stvaraju se slobodni
radikali koji mogu imati važnu ulogu u razaranju dopami-
nergičkih neurona.
Sekundarni parkinsonizam
javlja se kod manjeg broja obo-
ljelih, poznatog je uzroka i uglavnom izlječiv.
Može se javiti kao posljedica:
- uporabe određenih lijekova, točnije dopaminskih antago-
nista poput fenotiazina (npr. klorpromazin, perifenazin),
butirofenona (npr. haloperidol), reserpina, antiemetika itd.
- otrovanja kemikalijama ili toksinima poput ugljičnog mo-
noksida, teških metala (mangana, žive) te MPTP-a (1-me-
til-4-fenil-1,2,3,6-tetrahidroperidina) čiji se metabolit rabi u
proizvodnji herbicida
- zaraznih bolesti poput virusnog encefalitisa i sifilisa
- drugih uzročnika, primjerice ateroskleroze, degenerativ-
nih bolesti središnjega živčanog sustava ili metaboličkog
poremećaja poput Wilsonove bolesti.
Idiopatski PB najčešći je uzročnik parkinsonizma, no simp-
tomi parkinsonizma mogu biti izraženi i kod drugih bolesti,
kao primjerice kod nasljednih degenerativnih poremećaja
(Wilsonova bolest) ili neuroloških poremećaja (multipla si-
stemska atrofija, progresivna supranuklearna paraliza, kor-
tikobazalna degeneracija itd.). U tim slučajevima radi se o
Parkinson plus sindromima odnosno atipičnom parkinso-
nizmu (1, 2, 7).
Znakovi i simptomi
Parkinsonizam je klinički sindrom koji se odnosi na skup
ovih motoričkih simptoma i znakova: bradikinezije, tremo-
ra u mirovanju, posturalne nestabilnosti, savijena držanja
tijela te fenomena „zamrzavanja“ (čini se kao da su stopala
bolesnika pri hodu „zalijepljena“ za pod). Uz bradikineziju
još najmanje dva od navedenih simptoma moraju biti pri-
sutna kako bi se postavila dijagnoza parkinsonizma (8).
U idiopatskom PB-u simptomi parkinsonizma javljaju se po-
stupno i podmuklo, a s vremenomse klinička slika pogoršava.
Obično je u početku zahvaćena jedna strana tijela, a poslije
simptomi bivaju izraženi i na drugoj strani. Postoji nekoliko
karakterističnih
motoričkih simptoma
ove bolesti (6, 7):
Tremor
je obično prvi
simptom na koji se bolesnici žale.
Najviše dolazi do izražaja u mirovanju, smanjuje se pri po-
kretanju, a odsutan je u snu. Najčešće zahvaća šake i prste
ruku, frekvencije je od 4 do 8 Hz i tada tremor podsjeća na
„brojenje novca“ ili „valjanje pilula“ (nekada su ljekarnici
izrađivali pilule rukama pa odatle naziv).
Mišićna rigidnost
,
odnosno ukočenost udova
prisutna je
kod gotovo svih bolesnika, a obilježena je povišenim mišić-
nim tonusom (prekomjerno i kontinuirano stezanje mišića)
koji izaziva krutost i otpor pri izvođenju pasivnog pokreta.
Ova pojava, takozvana „rigidnost zupčanika“, nastaje kao
posljedica djelovanja tremora i ukočenosti mišića i lako se
detektira klinički, pri pasivnom pomicanju udova.
Akinezija ili bradikinezija
najviše utječe na kvalitetu života
osoba koje pate od PB-a jer zahvaća izvođenje uobičajenih,
svakodnevnih pokreta. Akinezija je karakterizirana teško-
ćom u započinjanju pokreta, a bradikinezija je usporenje u
izvođenju uobičajenih voljnih pokreta poput stajanja, hoda-
nja, hranjenja, pisanja i govora (spori pokret). Crte bolesni-
kova lica su mekane, izraz lica je fiksiran s malo mimike i
bez emotivnog izražaja, opisan kao maska, a usne poluotvo-
rene uz čestu salivaciju. Rukopis je izmijenjen, slova su u po-
četku velika, a onda sve manja tako da postaju jedva čitljiva
(mikrografija). Govor može biti monoton, tih i slabo artiku-
liran. Bolesnici s vremenom imaju sve više teškoća u izvo-
đenju finih pokreta kod oblačenja (zakopčavanje gumba),
hranjenja (rezanje hrane u tanjuru, prinošenje žlice ustima)
te kod održavanja osobne higijene (pranje zubi, umivanje,
brijanje itd.).
146
Jonjić D.
